در این مقاله قصد داریم که در مورد حق بیع، اثبات آن و نمونه لایحه اثبات وقوع بیع صحبت کنیم.

از سالیان خیلی دور بشر به داد و ستد مشغول بوده است. در اصل، داد و ستد یا همان خرید و فروش امروزی یکی از لازمه های اساسی در زندگی اجتماعی می باشد.

فرض کنید که شما کشاورز هستید و گندم کشت می کنید، با این فرض که با کشت گندم و پخت نان بتوانید تمام نیازهای خوراکی خود و خانواده ی خود را تامین کنید، ولی برای تامین سایر نیازها مثل پوشاک و مسکن، به سایرین نیاز دارید. به این شکل که شما گندم می فروشید و پوشاک، مسکن و… می خرید.

در زمان های قدیم این داد و ستدها به شکل مبادله کالا به کالا بود

در زمان های قدیم این داد و ستدها به شکل مبادله کالا به کالا بود، یعنی شما بچه هایتان را به مغازه ی لباس فروشی می بردین و در عوض دادن گندم، لباس برای آن ها می گرفتید. این کار معاملات را کمی سخت می کرد.

به ازای چه مقدار گندم می توان یک لباس خرید؟ یا این که اصلا آیا شخص لباس فروش به گندم احتیاجی دارد؟ همه ی این مشکلات در کنار هم باعث شدند که بشر به فکر اختراع پول بیفتد.

دیگر شخص کشاورز در ازای فروش گندم خود پول دریافت می کرد و با آن پول لباس، میوه و سایر وسایل مورد نیاز خود را می خرید. اختراع پول و ضرب سکه بسیاری از مشکلات رایج در داد و ستدها را کم نمود، ولی هنوز هم، در قرن 21 میلادی به وفور شاهد بروز اختلافات سنگینی در معاملات هستیم.

قانون برای حل این مشکلات راه کارهایی پیش بینی کرده است. بیع یکی از این راه کارها برای جلوگیری از بروز اختلافات و مشکلات می باشد.

در این مقاله قصد داریم که به پرسش های مثل موارد ذیل پاسخ دهیم پس لطفا با ما همراه باشید.

عقد بیع چیست؟

عقد بیع چه ارکانی دارد؟

عقد بیع چگونه اثبات می شود؟

لایحه های اثبات وقوع آن چگونه هستند؟

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نمونه لایحه اثبات وقوع بیع با ما همراه باشید.

عقد بیع چیست؟

عقد به معنای عهد و پیمان می باشد، ولی در این جا بیشتر به معنای قرارداد نزدیک است. هر چند که خود قرارداد نیز یک نوع عهد و پیمان می باشد. بیع نیز یک کلمه ی عربی و به معنای خرید و فروش می باشد. با توجه به نکات بالا، اگر بخواهیم خیلی سطحی و لغوی به مفهوم عقد بیع برسیم، می توانیم بگوییم که عقد بیع یعنی پیمان خرید و فروش.

در یک تعریف کلی تر و جامع، عقد بیع یعنی قراردادی که در طی آن شخص فروشنده در ازای دریافت کالا یا پول، مال خود را به طرف مقابل واگذار می کند.

در ماده ی 338 قانون مدنی نیز حق بیع این چنین تعریف شده است

حق بیع عبارت است، ازتملیک عین به عوض معلوم.

اگر بخواهم که با یک مثال این مسئله را توضیح دهم، مثل این می ماند که یک فروشنده ماشین خود را در ازای دریافت یک مبلغ مشخصی، به شخص دیگری واگذار می کند.

حال که با تعریف عقد بیع آشنا شدیم، در ادامه به توضیح اوصاف و ارکان اصلی این عقد می پردازیم.

اوصاف عقد بیع:

• بیع، یک حق تکمیلی: عقد تکمیلی به عقدی (قراردادی) گفته می شود که به محض عقد قرارداد مالکیت بین طرفین انتقال میابد. عقد بیع نیز دقیقا به همین شکل می باشد. پس از این که مراحل عقد قرارداد به اتمام رسید، مالکیت تغییر میابد.
• بیع، یک عقد معوض: عقد معوض به عقدی گفته می شود که در آن مبادله یک مال با مال دیگری صورت می گیرد. به بیان دیگر، بیع عقدی رایگان نیست، بلکه فروشنده مال خود را به ازای دریافت مالی در اختیار طرف مقابل می گذارد.
• بیع، عقدی لازم: عقد لازم به عقدی گفته می شود که طرفین به جز در مواردی که قانون به آن ها اجازه می دهد، حق بر هم زدن معامله را ندارند. معمولا در قراردادها مبلغی به عنوان خسارت فسخ گنجانده می شود که هر کدام از طرفین معامله قصد بر هم زدن آن را داشته باشند، باید متحمل ضرر سنگینی شوند. در عقد بیع نیز این شرایط حکم فرما می باشد.
• بیع، عقدی رضایی: عقد رضایی، به عقدی گفته می شود که طی آن نیاز به تشریفات خاصی نمی باشد. پس از انجام ایجاب و قبول طرفین، عقد واقع شده و فروشنده صاحب ثمن و مالک نیز صاحب مبیع می شود

ارکان اصلی عقد بیع:

هر معامله ای یک سری ارکان دارد که برای این که از نظر قانونی این معامله در صحت کامل انجام شود، باید آن ها رعایت شوند. ماده ی 190 قانون مدنی به این ارکان اشاره دارد. در ادامه به معرفی و توضیح این ارکان می پردازیم.

ایجاب و قبول:

ایجاب در مسائل حقوقی به معنای پیشنهاد دادن می باشد. در معامله و عقد قرارداد آن شخصی که پیشنهاد انجام آن را می دهد، شخص ایجاب کننده است. شخصی که این پیشنهاد را انجام می دهد، موجب نام دارد.

موجب می تواند همان شخص ایجاب کننده باشد و یا شخص ثالثی باشد که قصد دارد، واسطه ی معامله قرار بگیرد. قبول نیز، به معنای رضایت ایجاب و درخواست ایجاد شده می باشد. به شخصی که در خواست ایجاب را قبول می کند قابل می گویند.

شرط اولیه ی هر قراردادی ایجاب و قبول می باشد. یعنی در معامله هر دو طرف باید از انجام آن رضایت داشته باشند.

متعاملین:

بایع و مشتری (خریدار و فروشنده) دو طرف اصلی قرارداد هستند. هر دو طرف قرارداد باید از نظر قانون دارای اهلیت باشند. یعنی این که از نظر سنی، ذهنی و… توانایی انجام یک معامله را داشته باشند. در ادامه انواع اقسام اهلیت را توضیح می دهیم.

اهلیت در لغت به معنای صلاحیت می باشد. در تعریف جامع از اهلیت می توان گفت که اهلیت صلاحیتی است که قانون به شخصی می دهد تا حق خود را صاحب شود و یا آن را اجرا کند.

همان طور که از تعریف پیداست، اهلیت به دو دسته ی کلی تقسیم می شود. اهلیت تمتع و اهلیت استیفا. در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم.

اهلیت تمتع:

هر شخصی به محض این که به دنیا می آید از حقوقی برخوردار می شود و تا پایان عمر نیز آن ها را حفظ می کند. این حقوق ربطی به جنسیت، سن، تابعیت و… ندارد. قانون مدنی در ماده ی 956 می گوید:

اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ وی تمام می شود. پس طبق قانون اگر شخصی زنده به دنیا بیاید تا لحظه ی مرگ خود این حقوق را دارد. این حقوق معمولا حقوق اولیه بشری و مدنی می باشند.

حق زندگی، حق ازدواج، حق مالکیت، حق ارث و… نمونه هایی از این نوع اهلیت هستند. به عنوان مثال پس از مرگ والد، طفل پسر 1 روزه به اندازه ی فرزند پسر 40 ساله ارث می برد.

اهلیت استیفا:

برای این که یک شخص بتواند حقوق متمتع و سایر حقوق خود را اجرایی کند باید از نظر قانون اهلیت استیفا داشته باشد. طبق ماده ی 211 قانون مدنی کشور برای این که هر یک از طرفین معامله اهلیت استیفا داشته باشد، باید عاقل، بالغ و رشید باشند.

از همین رو طبق این ماده ی قانونی اگر هر کدام از طرفین معامله شرط اهلیت استیفا را نداشته باشد، آن معامله باطل می باشد. برخلاف اهلیت تمتع که تنها شرط وجود آن زنده بودن و حیات می باشد، اهلیت استیفا دارای شرایط خاصی می باشد که در ادامه آن را توضیح می دهیم.

بلوغ:

طبق نظر اکثریت مراجع و فقهای شیعه و طبق تبصره ی 1 از ماده ی 1210 از قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، سن بلوغ برای پسران 15 سال قمری (14 سال و 267 روز شمسی) و برای دختران 9 سال قمری ( 8 سال و 203 روز شمسی) می باشد.

عقل:

داشتن عقل یکی از شرایط اصلی اهلیت می باشد. شخص باید در سلامت کامل فکری و عقلی تصمیم به معامله بگیرد. در صورتی که روانشناس معتمد و معتبر عدم صلاحیت عقلی وی را تایید کند، معاملات وی باطل می باشند.

طبق قانون با شخص مجنون نمی توان معامله ای کرد، زیرا از قدرت فکری برای اخذ تصمیم درست برخوردار نیست. جنون در لغت به معنای شیدا می باشد و در فرهنگ عام، به انسان دیوانه اطلاق می شود.

شخص مجنون توانایی تفکر صحیح و تجزیه و بررسی کارها را ندارد. وی توان تشخیص کار درست و غلط را ندارد و ممکن است، طرف مقابل سر او را کلاه بگذارد.

رشید:

در یک تعریف کلی می توان گفت به شخصی رشید گفته می شود که تصرفاتش در اموالش عاقلانه باشد و به شخصی غیر رشید می گویند که قدرت اداره ی اموال خود را نداشته باشد. طبق ماده ی1208 از قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به شخصی غیر رشید گفته می شود که تصرفات وی در اموال شخصی خود عقلانی نباشد.

یعنی این که هرگاه اقدام به انجام معامله ای کرده سر او را کلاه گذاشتند و او دچار ضرر شده است. به طور عام به کسی غیر رشید گفته می شود که با توجه به شرایط جامعه امروزی توان اداره ی اموال خود را نداشته باشد.

سن رشد:

سن رشد یا همان سن قانونی، سنی است که از نظر قانون شخص از نظر عقلی به رشد کافی رسیده است و می تواند تصمیمات مهم را اخذ نماید. طبق ماده ی 1209 مصوب 1314 قانون مدنی، شخصی که دارای 18 سال تمام می باشد، رشید و دارای سن قانونی است.

این شخص می تواند معامله انجام دهد، کنترل اموالش را در دست بگیرد و آن ها را واگذار کند. اگر بعد از رسیدن به بلوغ شرعی (15 سال برای پسران و 9 سال برای دختران) در دادگاه برای قاضی اثبات شود که وی به بلوغ فکری و سن رشد رسیده است، او از قیومیت قیم خود خارج می شود و می تواند کنترل اموال خود را در دست بگیرد.

مخاطب گرامی شما در حال مشاهده پست نمونه لایحه اثبات وقوع بیع هستید.

مبیع:

مبیع یا مورد معامله. یکی دیگر از ارکان اساسی یک قرارداد، مورد معامله می باشد. در ارکان قبلی تشخیص دادیم که دو طرف در کمال صحت و سلامت (اهلیت) بر سر یک پیشنهاد معامله (ایجاب) به توافق رسیدند. یعنی این که یک شخص عاقل و بالغ، پیشنهاد یک معامله را به یک شخص عاقل و بالغ دیگر داده است و او این پیشنهاد را قبول کرده است. رکن بعدی در اینجا مبیع یا مورد معامله می باشد.

در یک تعریف کلی می توان گفت که مبیع، مالی است که قرار است، مورد معامله قرار گیرد. به این رکن مثمن نیز گفته می شود. مبیع برای عقد قراردار شرایط مختلفی دارد که لازم است، با آن ها آشنا شوید.در ادامه به توضیح این شرایط می پردازیم.

موجود بودن مبیع:

همان طور که گفته شد معین بودن جزء خصوصیات عقد بیع می باشد. از این رو مبیع یا مورد معامله، در زمان معامله باید موجود باشد و به قولی وجود خارجی داشته باشد. معامله ای که مورد معامله ی آن وجود خارجی ندارد، باطل می باشد.

مالیت مبیع:

عقد بیع، یک نوع عقد معاوضی است. از همین رو مبیع باید مالیت داشته باشد. هم چنین مالیت مبیع باید ارزشمند باشد. به عنوان مثال معامله ی یک تکه سنگ که بر روی زمین افتاده است و هیچ ارزشی ندارد، منطقی نمی باشد. معامله ی چیزهایی که در شرع و قانون ما مجاز نیستند، مثل شراب، مواد مخدر، گوشت خوک و… نیز مجاز نیستند.

قابل خرید و فروش بودن مبیع:

مبیع باید مالی باشد که قابل خرید و فروش باشد. خرید و فروش اموالی که به ضرر عموم جامعه و یا اشخاصی می باشد، ممنوع است. به عنوان مثال خرید و فروش اسلحه در ایران غیر قانونی می باشد.

معلوم و معین بودن مبیع:

معلوم بودن مبیع به این معنا می باشد که هنگام معامله هر دو طرف باید بدانند که چه چیزی را می خرند و یا چه چیزی را می فروشند. مبیع شامل 2 نوع کلی 1. مبیع عین معین 2. مبیع کلی می باشد.

مبیع عین مال به اموالی اتلاق می شود که محسوس و مستقل می باشند، به عنوان مثال ماشینی که رو به روی خانه پارک شده است.

مبیع کلی هم به مالی گفته می شود که هنگام خرید جلوی جشم خریدار نیست. به عنوان مثال فروشنده می گوید یک خودرو پراید، سفید رنگ، مدل 96 و با این خصوصیات را برای فروش دارم. شرط صحت این معامله، درست بودن وصفیات فروشنده می باشد. در غیر این صورت معامله باطل است.

ثمن:

ثمن در لغت به معنای بها و ارزش می باشد. در این جا منظور از ثمن ارزش و مبلغ معامله می باشد. در واقع ثمن مبلغی است که با آن خریدار، مال را از فروشنده می خرد. حال ممکن است، این بها بالا تر، به اندازه و یا پایین تر از ارزش واقعی مال باشد. ثمن با قیمت تفاوت دارد.

قیمت هر چیزی ارزش آن مال در بازار و عرف می باشد و به آن ثمن المثل نیز می گویند، ولی ثمن مبلغی است که آن کالا معامله می شود. فروش یک مال بالاتر از قیمت و یا خرید آن در زیر قیمت جایز نمی باشد، ولی از نظر قانونی بلا مانع است.

پس از عقد بیع، این فرایند آثاری از خود به جا می گذارد. در بخش بعدی به توضیح آثار به جا مانده از بیع می پردازیم.

آثار بیع:

تبدیل مالکیت:

به محض انعقاد قرارداد در صورتی که تمام شرایط و ارکان بیع به درستی انجام شود، مشتری مالک مبیع و فروشنده صاحب ثمن می شود.

پس از این هر دو طرف با مال خود می توانند هر کاری که دوست دارند، بکنند و هم چنین تمام منافع و مضرات چیزی که به دست آورده اند بر عهده ی خودشان می باشد. به عنوان مثال اگر من یک ملکی را از شخصی بخرم، در صورتی که ملک مذکور آتش بگیرد، تمام ضرر آن بر عهده ی من می باشد.

ضمانت درک مبیع و ثمن:

وقتی شما یک مالی را می خواهید بفروشید باید از سلامت آن مطمئن باشید و یا در صورت وجود نقص در آن، حین معامله آن را به مشتری بگویید و آن را در قرارداد نیز ذکر کنید.

اگر مالی را که فروختید مشکلی داشته باشد و آن مشکل را در قرارداد نیاورده باشید، مشتری می تواند از شما شکایت کند و شما موظف هستید که پول او را برگردانید و در صورتی که وی متحمل خسارتی شده باشد، آن را جبران کنید. هم چنین مشتری هم باید از سلامت ثمن خود مطمئن باشد. در غیر این صورت ناچار به پرداخت ضرر مالک می شود.

تسلیم مبیع:

بایع ملزم به تسلیم بایع درست بر طبق شرایط توافق شده در قرارداد می باشد. به عنوان مثال طرفین توافق می کنند که 3 روز پس از عقد قرارداد جنس معامله شده تحویل خریدار شود. فروشنده موظف است که سر موعد مقرر آن را تحویل دهد.

پرداخت ثمن:

مشتری ملزم است که طبق توافق و سر موعد ثمن توافق شده را پرداخت کند. به عنوان مثال دو طرف با هم هماهنگ می کنند که در سه مرحله و پس از 2 هفته کل حساب تسویه شود. خریدار موظف است که به تعهدش عمل کند.

اثبات وقوع بیع:

همان طور که در قسمت های قبل گفته شد، عقد بیع نیازی به تشریفات خاصی ندارد و پس از ایجاد ایجاب و توافق طرفین عقد صورت می گیرد، اما برای اموال غیر منقول ( اموالی که قابل جا به جایی و انتقال فیزیکی نمی باشند) مثل ملک طبق قانون، شرایط متفاوت می باشد.

برای اموال غیر منقول طرفین باید قرارداد رسمی امضا کنند. معمولا طرفین پس از توافقات اولیه یک مبایعه نامه امضا می کنند که طی آن مشتری درصدی از مبلغ را به مالک پرداخت می کند و مالک نیز متعهد می شود که ملک خود را به کس دیگری نفروشد.

شاید الان برایتان سوال پیش بیاید که مبایعه نامه چیست؟ مبایعه نامه در بین مردم به قول نامه معروف است. مبایعه نامه قرارداد مکتوبی است که بین بایع و مشتری (همان خریدار و فروشنده) منعقد می شود.

امیدواریم تا اینجا از مطالعه مقاله نمونه لایحه اثبات وقوع بیع اطلاعات مفیدی کسب کرده باشید.

تمام شرایط و توافقات طرفین در مبایعه نامه آورده می شوند

تمام شرایط و توافقات طرفین مثل اقساط پرداختی، زمان آن، زمان تحویل و… در مبایعه نامه آورده می شوند. در اصل مبایع نامه یک سند است که بین دو طرف تنظیم می شود، ولی این سند رسمی نمی باشد.

سند رسمی سندی است که مامورین رسمی در دفترخانه ها و سایر سازمان های رسمی تنظیم می کنند. مثلا سندی که در دفترخانه به صورت رسمس تنظیم شود و مهر دفترخانه ی معتبر را داشته باشد. و یا شناسنامه های ما که در دفاتر ثبت احوال تنظیم می شوند.

در موارد بسیاری پیش آمده است که هر یک از طرفین بیع پس از قبول ایجاب، بنا بر هر دلیلی پشیمان بشوند و زیر قول و قرار خود بزنند. از آن جایی که بیع یک عقد بدون تشریفات می باشد و نیازی به نوشتن چیزی بین طرفین نیست، گاهی اوقات اثبات این اختلافات سخت می شود.

در این جور مواقع آوردن شاهد و مستندات پرداخت وجه می توانند کار ساز باشند. در اصل اثبات وقوع بیع یعنی این که وقتی یکی از طرفین وقوع بیع را انکار کند، با توجه به این که سند مکتوبی وجود ندارد، طرف مقابل با راه کارهای مختلف مجبور به اثبات وقوع بیع باشد.

برای اثبات این کار باید طرف شاکی، شکایت خود را به دادگاه ببرد.

لایحه اثبات وقوع بیع:

لایحه از ریشه ی لوح به معنای مکتوب و نوشته می آید. در مسائل حقوقی و دادگاهی لایحه به معنای برگه ی مکتوبی است که جهت ادعای شکایت، دفاع از خود و… نوشته می شود.

شخصی که قصد دارد، برای اثبات وقوع بیع شکایت کند، ابتدا باید لایحه ای تنظیم نماید. این لایحه شامل موارد و آیتم هایی می باشد که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.

طرفین دعوی: هر کدام از طرفین عقد بیع چه بایع و چه مشتری قصد اثبات بیع را داشته باشد، باید برای این کار به دادگاه شکایت کند. اگر بایع مالک رسمی نباشد، بهتر است که از مالک رسمی نیز دعوت به عمل بیاید. طرفین درگیر در این ماجرا طرفین دعوی نامیده می شوند.

مرجع شایسته برای رسیدگی: این شکایت باید به دادگاهی برده بشود که برای این کار آماده شده است و مسئول رسیدگی به این چنین پرونده ها می باشد.

بیع پس از قبول ایجاب لازم الاجرا می باشد. از این رو دادگاه فقط وقوع آن را تایید می کند و اجراییه ای صادر نمی کند.

شما در حال خواندن پست نمونه لایحه اثبات وقوع بیع هستید.

برخی از نکات مهم در اثبات بیع:

• تعدادی از قضات با استدلال بر مواد 4، 47، 48 و 22 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، برای دعوی های مربوط به اثبات وقوع بیع مربوط به اموال غیر منقول، چنین دعوا هایی را بدون داشتن سند رسمی نمی پذیرند.
• معمولا علاوه بر لایحه و دادخواست اثبات وقوع بیع، بهتر است که درخواست الزام به ثبت سند رسمی نیز داده بشود. همان طور که گفته شد در صورت اثبات وقوع بیع، رای دادگاه فقط جنبه ی اعلامی دارد و اجرایی نمی باشد. در صورتی که یک طرف از اجرای آن سر باز زند دوباره نیاز به طرح شکایت برای تنظیم سند است. پس بهتر است که همزمان هر دو شکایت تنظیم شود.

در ادامه تعدادی از نمونه های درخواست اثبات وقوع بیع را برای شما می آوریم.

در این بخش قصد داریم که تعدادی نمونه ی رای برای اثبات وقوع بیع را بیاوریم.

نمونه ی سوم:

در مقاله نمونه لایحه اثبات وقوع بیع ما در ابتدا سعی بر توضیح حق بیع و ارکان و شرایط آن پرداختیم، سپس در مورد اثبات آن صحبت کردیم و در انتها نیز تعدادی نمونه برای شما آوردیم. امیدوارم که خواندن مقاله نمونه لایحه اثبات وقوع بیع برای شما مفید واقع شده باشد.